Hoe kan je je grenzen aangeven?

Grenzen gaan over wat jij wel en niet prettig vindt. Ze kunnen gaan over lichamelijke dingen, zoals seks, maar ook over respect, gezondheid of je tijd. Een grens zegt: tot hier en niet verder.

Iedereen bepaalt zijn eigen grenzen. Wat voor jou te ver gaat, kan voor een ander geen probleem zijn en andersom. Sommige grenzen kunnen van het moment afhangen, maar andere grenzen staan altijd vast. Dat noemen we harde grenzen. Niemand mag jou bijvoorbeeld aanraken zonder jouw toestemming of dwingen tot seks.

Grenzen aangeven zorgt voor duidelijkheid voor jezelf en anderen. Als mensen weten wat jij wel en niet wil, kunnen ze er rekening mee houden. En ook voor jezelf is het belangrijk om te weten waar je grens ligt, zodat je niet te veel van jezelf eist.

Als er te vaak over jouw grens wordt gegaan, kan je uitgeput, angstig, onzeker of somber gaan voelen. Daarom is het goed om je grenzen serieus te nemen.

Tegelijkertijd kan je niet elke grens in je eentje bepalen. Je leeft samen met anderen en ‘nee’ zeggen heeft gevolgen. Als jij bijvoorbeeld steeds afspraken afzegt omdat je moe bent, willen mensen misschien niet meer met je afspreken. En als je op je werk zegt: “Ik wil dit niet doen”, dan kan een promotie aan je neus voorbij gaan.

Soms kan je beter om hulp vragen, dan een harde grens te trekken. Bijvoorbeeld: “Ik wil deze taak graag oppakken, maar wil je met me meekijken wat ik dan kan laten liggen tot morgen?” Zo kijk je samen naar wat er binnen jouw grenzen past en ook binnen de verwachting van de ander.

Veel mensen vinden het moeilijk om ‘nee’ of ‘stop’ te zeggen. Ook aangeven dat je hulp of steun nodig hebt vinden veel mensen moeilijk. Ze zijn bang dat ze de ander teleurstellen, gek gevonden worden of ruzie krijgen. Soms wil je bij een groep horen en doe je daarom dingen die je achteraf liever niet had gedaan.

In een romantische relatie kan dat ook voorkomen. Daarnaast hebben sommige mensen het idee dat seks ‘moet’ of ‘erbij hoort’ in een relatie. Maar je mag het altijd aangeven als je iets niet wilt of geen zin hebt.

Je kan het ook lastig vinden om woorden te geven aan wat je voelt. Zeker als je jouw grenzen zelf nog niet helder hebt. Dit is heel normaal. Door te oefenen en stil te staan bij wat jij belangrijk vindt, leer je jouw grenzen beter te herkennen en aan te geven.

Als je bent opgegroeid met ouders die geen grenzen trokken of steeds wisselende grenzen hadden, dan is niet gek dat jij moeite hebt met grenzen. Probeer geduldig met jezelf te zijn en geef jezelf de ruimte om te oefenen.

Je lichaam en emoties kunnen signalen geven als je grens bereikt is, zoals:

• Je voelt je ongemakkelijk, boos of verdrietig.

• Je krijgt spanning in je lichaam, bijvoorbeeld een knoop in je maag of gespannen spieren.

• Je voelt weerstand tegen wat iemand van je vraagt.

Het is niet altijd makkelijk om je grenzen te (her)kennen. Soms voel je direct dat iemand te ver gaat, maar soms komt dat pas achteraf. Ook dat is normaal. Je grenzen leren herkennen is een proces, dat met elk inzicht een stapje verder komt. Probeer stil te staan bij wat je voelt en schrijf het op als dat helpt.

Veel mensen gaan weleens over hun eigen grens heen. Bijvoorbeeld als je te lang doorgaat, terwijl je eigenlijk niet meer kan. Soms voelt dat direct al niet goed, soms baal je pas achteraf.

Blijf niet hangen in schuldgevoel, daar heeft niemand iets aan. Leer liever van wat er is gebeurd: wat ga je de volgende keer anders doen? Word niet boos op jezelf, maar zorg voor jezelf en doe wat jij nodig hebt om je weer oké te voelen. Grenzen leren stellen is iets wat je met tijd en oefening steeds beter kan.

Het kan moeilijk zijn om te weten waar de grenzen van een ander liggen. De één zegt het meteen als iets niet oké voelt, de ander vindt dat moeilijk. Ook kunnen grenzen veranderen. Daarom is het belangrijk dat jij goed oplet en respectvol omgaat met de ander. Om te weten waar iemands grens ligt, k​an je op een aantal dingen letten.  

• Luister goed naar wat iemand zegt. Iemand kan heel duidelijk grenzen aangeven, zoals ‘Nee’, ‘Ik heb even rust nodig’ of ‘Ik wil dit niet’. Maar vaak klinkt het meer zo: 'Misschien een andere keer', ‘Ik denk er nog even over na’ of ‘Ik weet niet of ik me hier goed bij voel'. Hoor je dit? Dan geeft iemand een grens aan.    

• Vraag het gewoon. Als je twijfelt, kan je altijd vragen wat de ander vindt. Daarmee laat je zien dat je ruimte maakt om een grens aan te geven. Je kan vragen: ‘Is dit oké voor jou?', ‘Vind je het goed als ik dit doe?’ of ‘Laat het me weten als je het niet fijn vindt'. Soms heeft iemand tijd nodig om te antwoorden, bijvoorbeeld om er even over na te denken. Geef de ander daar dan ook de ruimte voor. Het kan ook dat de ander nog van mening verandert.  

• Let op signalen. Mensen zeggen niet altijd met woorden dat iets niet goed voelt. Soms laten ze het zien met hun lichaam, gezicht of gedrag.  

  • Lichaamstaal: Iemand krimpt ineen of lijkt gespannen. 

  • Gezicht: Iemand fronst, kijkt weg, stopt met (glim)lachen of glimlacht nep.  

  • Stem: Iemand wordt stiller, praat zachter of juist harder of klinkt opeens kortaf.  

• Let op veranderingen in gedrag. Wordt iemand die normaal heel open is, nu ineens gesloten? Was iemand eerst meegaand, maar nu niet meer? Ontwijkt iemand je? Ook dit kunnen signalen zijn dat iemand zich niet op zijn of haar gemak voelt.  

• Respecteer een 'nee'. Soms moeten dingen nou eenmaal, bijvoorbeeld omdat er een afspraak met een groep is gemaakt. Of omdat er iets voor school, studie of werk moet gebeuren. Leg dan rustig uit waarom iets moet. In andere gevallen is het belangrijk om de grens van iemand anders te respecteren. Ook als jij dat lastig of verwarrend vindt. Probeer de ander dan nooit over te halen of te overtuigen. Maar zoek samen naar een oplossing waar je allebei oké mee bent.  

• Denk: wat zou jij zelf fijn vinden? Stel jezelf de vraag: 'Zou ik dit zelf oké vinden als dit bij mij gebeurde?’ Doe nooit iets bij een ander wat jij zelf niet fijn zou vinden. Iets is alleen oké als je zeker weet dat de ander het ook goed vindt.    

Hier lees je hoe je weet wat iemands grens is als het gaat om seks.  

Soms kan je over iemands grenzen heen zijn gegaan, bijvoorbeeld omdat je het niet doorhad. En dat gebeurt iedereen weleens! Dat is vervelend, maar je kan het vaak wel goedmaken. De tips hieronder helpen daarbij.​     ​ 

• Erken het. Als je denkt dat je te ver bent gegaan, zeg dat dan eerlijk. Bijvoorbeeld door: ‘Ik denk dat ik iets heb gedaan wat jij niet oké vond' of ‘Sorry als ik over je grens ben gegaan'.  

• Praat er samen over. Geef de ander de ruimte om te vertellen hoe die zich voelt of voelde. Probeer echt te luisteren. Zonder te onderbreken of jezelf te verdedigen. Je kan bijvoorbeeld vragen: ‘Hoe heb jij dat ervaren?’. Is de ander er nog niet aan toe om erover te praten? Laat dan weten dat het altijd kan wanneer de ander er klaar voor is. Wil de ander even geen contact meer? Respecteer dat dan, ook als je je schuldig voelt. Soms kan je het niet meteen goedmaken. 

• Geef de ander nooit de schuld. Ook niet als de ander misschien niet duidelijk is geweest. De ander mag boos, verdrietig of stil zijn. Dat kan moeilijk zijn, maar het is belangrijk om die gevoelens serieus te nemen. Laat zien dat je de grens van de ander nu wel respecteert.  

• Leer ervan. Iedereen gaat weleens over een grens van iemand anders. Iets kan verkeerd vallen en communicatie is soms gewoon moeilijk. Het is belangrijk dat je ervan leert. Stel jezelf de vraag of er signalen waren die je hebt gemist. Heb je gevraagd om toestemming? Heb je iets gedaan of gezegd wat je zelf ook niet prettig zou vinden? Door hierbij stil te staan kan je het de volgende keer anders doen. Zo laat je zien dat je verantwoordelijkheid neemt. En zo kan je groeien als mens.  

Heb je meer hulp nodig? Soms helpt het om erover te praten met iemand anders in je omgeving. Liever met iemand die je niet kent? Bel of chat met onze vrijwilligers: zij luisteren goed en helpen je op weg. Is er iets heftigs gebeurd? Of ga je vaker over iemands grenzen heen? Neem dan contact op met de MIND Hulplijn voor advies hoe je hier het beste mee om kan gaan. Gaat het om seksueel grensoverschrijdend gedrag? Ga dan naar Centrum Seksueel Geweld.  

Het kan gebeuren dat je een grens aangeeft, maar de ander daar niet naar luistert. Dat is heel vervelend en soms ook verwarrend. ​​Hieronder staan tips wat je kan doen als iemand over je grenzen gaat.